Ҳамзамоқ вақтида савдо қилиш ва сотиш назарияси
Ушбу мақолада «Ўзпахтаёғ» АЖнинг тармоқкўшиндаги пахта ва унинг истифода бўйича маҳсулотлари сотиш тартиби ва Ўзбекистон Республикасининг регулятив ҳужжатларига асосан таърифланган.
«Ўзпахтаёғ» АЖ таркибидаги ёғ-мой корхоналарида ишлаб чиқарилган пахта ва унинг истифода бўйича маҳсулотлар биржа орқали сотилади, шунингдек, уларнинг нархлари давлат томонидан белгиланади. Маълумотлар қарор қилинган тарихлар ва вазирлар маҳкамаси томонидан эълон қилинган ҳужжатларда мавжуд.
Нарх ва товар сотиш бозорларини таъминлаш
2010 йил 7 сентябрдаги Президент Фармонига муқабил Қарори № ПҚ-1401 бўйича, пахта ва унинг истифода бўйича маҳсулотлар биржа орқали муҳаррикчи бўлишга берилади. Бу қарор ёғ-мой корхоналарида ишлаб чиқарилган тайёр маҳсулотларнинг нархларини белгилаш учун қўйилган. Вазирлар Маҳкамаси томонидан эълон қилинган ҳужжатларда белгилангандан кейин, Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги томонидан нархнома тайёрланади.
Маҳсулотлар нархини аниқлаш
2010 йил 28 октябрдаги Вазирлар Маҳкамаси қарори ва Давлат ракобат қўмитаси ўрнатилган ҳужжатлар бўйича, «Ўзпахтаёғ» АЖ томонидан ишлаб чиқарилган маҳсулотлар нархлари Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги томонидан тайёрланади. Ушбу қарорлар пахта ва унинг истифода бўйича маҳсулотларнинг маҳсулотлари маҳсулотлари маҳсулотлари сотишини тартибга солиш учун кенг дараё ишлайди. Нархлар регуляциясида миллий тўғрилар бўйича кўрсатилган.
Ушбу тизимнинг асосий жиҳатлари қуйидагилардан иборат:
- Нарх белгилаш жараёни:
- Молия вазирлиги томонидан амалга оширилади
- Бозор шароитлари ҳисобга олинади
- Ишлаб чиқариш харажатлари кўриб чиқилади
- Тартибга солиш мақсадлари:
- Пахта маҳсулотлари нархларини барқарорлаштириш
- Истеъмолчиларни ҳимоя қилиш
- Ишлаб чиқарувчилар учун адолатли шароитлар яратиш
- Қамраб олинган маҳсулотлар:
- Пахта ёғи
- Пахта чигити
- Пахта шроти
- Бошқа пахта маҳсулотлари
- Нархларни назорат қилиш механизмлари:
- Мунтазам мониторинг
- Нарх ўзгаришларини тасдиқлаш жараёни
- Бозор таҳлили асосида тузатишлар киритиш
- Қонуний асослар:
- 2010 йилги Вазирлар Маҳкамаси қарори
- Давлат рақобат қўмитаси ҳужжатлари
- Бошқа тегишли қонун ҳужжатлари
Аҳолини пахта билан таъминлаш
2016 йил 26 февралдаги Бош вазир тасдиғи бўйича, аҳоли ўсимлиги учун пахта ва унинг истифода бўйича маҳсулотларни «вақтинчалик тартиб»да тизимли тақсимлаш ва сотиш қоидаларига амалга ошириш тўғрисида «Назорат механизми» яратилган. Бу механизмда регионал ҳокимиятлар ва маҳаллий давлат ташкилотлари томонидан маҳсулотларнинг нарх ва сифатини назорат қилиш кузатилади. Маҳсулотларнинг қувватли сотиш шароитларини таъминлаш мақсадида кенг дараёли ишлайди.
Назорат механизми
Созданный Назорат механизми, региональ хокимиятлари ва назорат органлари билан, тизим маҳсулотларни местний сотиш чоралари орқали сотиш учун нарх ва сифатни назорат қилади. Тизим маҳсулотлар учун ёрта йиллик меъёр нархларни регуляция қилади ва маҳсулот сифатини таъминлаш. Регуляция минимал ва максимал нархларни маъйёр қилишни омон қилади.
Пахта ва унинг истифода бўйича нархлар
2017 йил 1 январдан бошлаб, рафинад пахта 1 литри учун биржаларда сотиш нархи 4350 сўм, шрот ва шелухи тоннаси учун эса мос соатда 976878 сўм ва 483858 сўм бўлди. Ушбу нархлар «Ўзпахтаёғ» АЖ томонидан ишлаб чиқарилган маҳсулотлар учун Молия вазирлиги томонидан тайёрланган.
Шрот ва шелуха сотиши махсусийликлари
«Вақтинчалик тартиби», «Озуқа-ем таъминоти» регламентига мувофиқ, «Озуқа-ем таъминоти» маҳсулотларини истеъмолчилар орасида бўлишни таъминлаш учун шрот ва шелухани тақсимлаш бўйича мчж бошқариш қилади. Ушбу тизим орқали сотилаётган маҳсулотлар қуалитет ва нарх сиёсатига тўлиқ мувофиқдир.